سرویس و نگهداری خودرو
سیستم روغنکاری خودرو
آوریل
وظیفه سیستم روغنکاری در خودرو
وظیفه سیستم روغنکاری کاهش اصطکاک بین قطعات موتور و روانکاری آنها می‌باشد.
روغن همچنین مقداري از گرماي قطعات را نیز جذب کرده در نتیجه به خنک کاری موتور نیز کمک می‌کند.
مسیر روغن کاری موتور
پمپ روغن یا اویل پمپ، روغن را از كارتل(ظرف روغن موتور) وارد كانال‌هاي روغنكاري مي‌كند تا به قطعات متحرك برسد. روغن با فشار اویل پمپ بین قطعات نفوذ می‌کند و یک لایه نازک روغن بین قطعات تشکیل می‌شود. این لایه نازک که “فیلم روغن” نامیده می‌شود از تماس قطعات با یکدیگر جلوگیری می‌کند.
وظايف روغن موتور
وظايف و اثرات روغن را مي‌توان به صورت زير دسته‌بندي كرد:
1- روانکاری و کاهش اصطکاک: اصلی‌ترین و مهمترین وظیفه روغن است.
٢- خنك‌كاري: روغن مقداري از حرارت موتور را جذب كرده و به سیستم خنک‌کاری کمک مي‌كند.
٣- جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی
٤- پاک کنندگی و انتقال مواد: ذرات حاصل از سایش قطعات و ترکیبات ناشی از احتراق، در روغن معلق شده و در کارتل ته نشین می‌شود.
٥- آب بندی سیستم: روغن با قرار گرفتن در فضای بین رینگ پیستون و سیلندر موجب افزایش آییندی این قطعات خواهد شد.
٦- ضربه گیری و كاهش صدا: روغن موتور موجب کاهش اثرات ضربه و كاهش صدا در حین کار موتور مي‌گردد.
دسته‌بندي روغنها
از نظر روش توليد، روغنهای موتور به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند:
الف: مینرال (ارگانیک).
ب: سینتتیک.
چ: نیمه سینتتیک.
الف ـ مینرال: روغنی است که از نفت خام ساخته می‌شود و روغن معدنی هم نامیده می‌شود.
ب ـ سینتتیک: روغنی است که از ترکیب شیمیایی هیدروکربن‌ها و به صورت مصنوعی تولید می‌شود.
مزایای روغنهای سینتتیک
۱-عمر بیشتر روغن به دلیل تبخیر کمتر.
۲. غیرخورنده و غیرسمی بودن.
3-مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون.
4-شاخص ویسکوزیته بالا.
5- نقطه روان شدن پائین.
6- قابلیت استفاده از روغنهای با گستره ویسکوزیته زیاد.
ج ـ نیمه سینتتیک: مخلوطی است از روغن سینتتیک و مینرال (ارگانیک). این نوع روغن کیفیت روغنهای سینتتیک را ندارد اما عملکرد بهتری نسبت به روغن مینرال از خود نشان می‌دهد.
افزودنی‌هاي روغن
روغن موتور، از روغن پایه و مواد افزودنی تشکیل می‌شود. معمولا بین 15 تا 25 درصد حجم روغن را مواد افزودنی تشکیل می‌دهند. موارد زیر به عنوان افزودنی به روغن پایه اضافه می‌شود:
١- بالابرنده شاخص گرانروی ٢- پاک کننده و معلق کننده (دترژانت) ٣- مواد ضد اکسیداسیون 4- مواد ضدخوردگی و زنگ
٥- مواد ضدسایش(مانند روی) ٦- پائین آورنده نقطه ریزش
٧- ضد کف
روی و دترژانت رایج‌ترین افزودنی‌های روغن هستند.
روی (Zinc)
برای جلوگیری از سایش فلز با فلز به روغن اضافه می‌شود. در شرایط طبیعی که روغن کار خود را به خوبی انجام دهد، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد اما در صورت بروز مشکل، روی با فلز واکنش می‌دهد و از خراشیده شدن فلز جلوگیری می‌کند.
دترژانت (Detergent)
دترژانت یا شوینده باعث می‌شود رسوبات اسیدی جذب روغن شده و از رسوب و چسبیدن آنها روی قطعات جلوگیری می‌کند.
طبقه بندی روغن موتور :
1) دسته بندی روغنها از نظر غلظت (SAE)
2) دسته بندی روغنها از نظر کیفیت (API)
الف) درجه بندی Society of Automotive Engineers) SAE):
انجمن مهندسین خودرو آمریکا با نماد اختصاری(SAE) طبقه بندی را بنا نهاده که بر اساس آن روغنها بر اساس مقدار ویسکوزیته درجه بندی می‌شوند در این سیستم ویسکوزیته روغنهای موتور بین 0 تا 60 است.
ویسکوزیته چیست؟
ویسکوزیته یا گرانروی، مقاومت روغن در برابر جاری شدن را نشان می‌دهد.
هر چه گرانروی روغن بالاتر باشد آن روغن دیرتر جاری می‌شود و در مقابل هرجه گرانروی پائینتر باشد روغن سریع‌تر جاری می‌شود.
گرانروی روغن توسط دستگاهی به نام ویسکومتر در دمای 100 درجه سیلیسیوس تست می‌شود. این دما نزدیک به درجه حرارت موتور است. مثلاً روغن SAE30 به این معنی است که در دمای 100 درجه، دارای گرانروی 30 می‌باشد.
چنانچه حرف W در کنار ویسکوزیته روغن درج شود بدان معنی است که ویسکوزیته روغن در دمای پائین نیز تست شده است. این روغنها را روغنهای مالتی‌گرید یا چهارفصل می‌نامند. مثلاً روغن 5W30 بدین معنی است که در دمای پائین، مانند یک روغن SAE5 عمل می‌کند اما در دمای 100 درجه دارای ویسکوزیته SAE30 است.
بر این اساس، روغنها به دو بخش تقسیم می‌شوند، تک‌درجه‌ای (Monograde) و چنددرجه‌ای یا چهارفصل (Multigrade). در زمان استارت زدن در سرما و خشک کار کردن، مولتی‌گرید بودن روغن موجب می‌شود که روغن در موتور به سرعت جریان پیدا کند تا به اندازه کافی گرم گردد و در نهایت باعث بهبود روانکاری موتور می‌گردد.
روغنهای چهارفصل یا مالتی‌گرید بر خلاف روغنهای معمولی در سرما سفت نشده و روان هستند. در نتیجه در ابتدای روشن شدن موتور به خوبی جریان می‌یابند و از سائیدگی قطعات در زمان استارت سرد جلوگیری می‌کنند.
ب)طبقه‌بندي سطح کیفیت (API):
انجمن نفت آمریکا ( American Petroleum Institute) روغنهای موتور را بر حسب کیفیت به دو گروه اصلی تقسیم نموده است.
خودروهای بنزینی در گروه S و خودروهای دیزلی در گروه C طبقه بندی می‌گردند.
حروف انگلیسی از A تا Z که پس از هر یک از این دو حرف قرار می‌گیرد، نشان دهنده کیفیت روغن خواهند بود.
به این صورت که حرف A پائین‌ترین کیفیت وحروف بالاتر، کیفیت بالاتر را نشان می‌دهند.
به عنوان مثال در موتورهاي بنزيني روغن SL كيفيت بالاتري نسبت به روغن SJ دارد.
لازم به ذکر است سطوح بالاتر، نشان از میزان افزودني‌هاي بیشتری در روغن می‌باشد و بالطبع شرایط سخت‌تري را نیز تحمل می‌نماید.